Jednym z najważniejszych pojęć dotyczących Umów z podmiotami bankowymi jest pojęcie klauzul abuzywnych lub po prostu klauzul niedozwolonych. Jako konsument, musimy mieć świadomość istnienia takich klauzul oraz przynajmniej podstawową znajomość ich przykładów. Chcąc zrozumieć istotę klauzul abuzywnych należy przeanalizować samą kwestię podpisania umów z przedsiębiorcą tak dużym jak bank (choć ta sama kwestia dotyczy również ubezpieczyciela/dostawcy Internetu/operatora komórkowego/dewelopera). Konsument podpisując Umowę, jest stroną, która mimo teoretycznej równości podmiotów, jest w pełni uzależniona od decyzji przedsiębiorcy. Chcąc uzyskać kredyt, zobowiązani jesteśmy do przedstawienia dziesiątków dokumentów, poświadczających naszą zdolność kredytową, gwarantując Bankowi, spłatę zobowiązania. Bank z drugiej strony jako przedsiębiorca nie jest zobowiązany wobec nas – konsumentów – do podobnych gwarancji wypełnienia Umowy czy też działania na naszą korzyść.
Przeciętnemu klientowi banku przedstawia się Wzór umowy oraz jej Ogólne Warunki z harmonogramem spłat oraz Regulaminem dotyczącym naszych zobowiązań. Jako konsument nie mamy żadnego wpływu na treść przedstawionych nam dokumentów – a bank wykorzystując naszą sytuację finansową przedstawia nam tylko dwa rozwiązania. Podpisujesz albo się żegnamy. Umowy charakteryzujące się taką sytuacją stron nazywamy Umowami adhezyjnymi. Jedna strona dyktuje warunki – druga się albo dostosowuje, albo nie zostaje dopuszczona do świadczeń.
Ustawodawca, będąc świadom zagrożeń jakie stanowi tak duża przewaga ekonomiczna, prawna oraz instytucjonalna przedsiębiorcy nad konsumentem przewiduje katalog klauzul niedozwolonych (abuzywnych), których użycie
w Umowie z konsumentem traktować należy jako bezprawne a warunki, które klauzule te ustanowiły za niezastrzeżone. Katalog ten jest katalogiem zachowań bezwzględnie obowiązującym i mającym na celu jak najszerszą ochronę konsumenta w kontaktach z przedsiębiorcą.
Czy przysługuje mi roszczenie w stosunku do banku?
Jeżeli podejrzewamy, że w treści naszej Umowy z bankiem zapisano klauzulę, która może być klauzulą abuzywną należy sprawdzić dwie podstawowe przesłanki:
- Podpisując Umowę z bankiem działaliśmy jako konsument. Konsumentem w rozumieniu polskiego porządku prawnego (oraz europejskiego) jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
- Klauzulę abuzywną stanowić będzie zawsze nieuzgodniona indywidualnie (w ramach np. umowy adhezyjnej) treść Umowy, która w rażący sposób godzi w interesy oraz prawa konsumentów naruszając zasadę równości stron stosunku prawnego.
Ponadto, za klauzule niedozwolone, niezależnie od innych okoliczności uznaje się zawsze w kontaktach z konsumentem postanowienie:
- wyłączające jurysdykcję (rozpoznanie sprawy) sądów polskich
- uzależniające spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych wyłącznie od woli kontrahenta
- przyznające Przedsiębiorcy prawo do wiążącej interpretacji, bądź nawet zmiany treści umowy lub arbitralnego stwierdzenia zgodności świadczenia z umową
- pozbawiające konsumenta prawa do wypowiedzenia umowy
Wymienione powyżej zachowania służą jedynie ilustracji niniejszego artykułu i stanowią jedynie wycinek tysięcy zachowań wpisanych do Rejestru Klauzul Niedozwolonych, dlatego jeżeli mamy wątpliwości co do legalności postanowień w naszej Umowie, powinniśmy jak najszybciej skonsultować się z prawnikiem.