Alimenty na dziecko

W polskim systemie prawnym istnieje „obowiązek alimentacyjny”. Inaczej ujmując jest to konieczność dostarczania środków do utrzymania osobom, w konkretnych sytuacjach. Zdecydowanie najczęściej alimenty płacone są na rzecz dzieci. W naszym kraju mamy ogromny problem ze ściągalnością alimentów. Obowiązek alimentacyjny jest niezbywalny, a więc uprawniony nie może zrzec się tego prawa. Generalnie, główną istotą obowiązku alimentacyjnego jest dostarczenie uprawnionemu środków do zaspokojenia jego bieżących potrzeb. Należy podkreślić, że obowiązek alimentacyjny w przypadku rodziców w stosunku do ich dzieci ma charakter obligatoryjny.

Obowiązek utrzymania dziecka przez rodziców istnieje nie tylko w wymiarze moralnym, ale wynika wprost z uregulowań prawnych. Warto nadmienić, że alimenty na dziecko nie muszą być ustalone przez sąd. Sądowe orzeczenie alimentów jest pewną ostatecznością, bowiem występuje w sytuacji, kiedy osoba uprawniona do alimentów i zobowiązana do ich płacenia, nie może dogadać się z drugą stroną lub kiedy osoba obciążona obowiązkiem alimentacyjnym nie wywiązuje się z niego. Wówczas, strony mogą zawrzeć między sobą umowę, na mocy której ustalają warunki alimentacji. Umowa nie musi być zawarta w żadnej konkretnej formie, ale dla celów dowodowych i ewentualnego jej egzekwowania przed sądem najlepszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest to, aby była spisana i podpisana przez strony.

Jak wskazuje art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

§ 1 Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Treścią obowiązku alimentacyjnego jest dostarczanie uprawnionemu środków utrzymania, tzn. bieżących potrzeb konsumpcyjnych: wyżywienie, ubranie, koszty utrzymania mieszkania, wypoczynku, koszty leczenia, opieki, rehabilitacji, a w miarę potrzeby także środków wychowania, które służą rozwojowi fizycznemu i umysłowemu, w tym zawarto kształcenie, troskę o zdrowie i zapewnienie dóbr kultury.

Minimalny wiek, do którego rodzice są zobowiązani utrzymywać swoje dzieci, to 18 r.ż. System prawa nie wskazuje jednak górnego wieku, do jakiego dzieci mogą żądać alimentów od rodziców. Jednakże polskie uregulowania wskazują, iż rodzice zobowiązani są do łożenia na dzieci do momentu, w którym będą one mogły samodzielnie się utrzymać, czyli dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zatem dziecko, które jest już pełnoletnie, powinno wykazać, że nie jest w stanie utrzymać się bez pomocy rodziców. Najczęściej następuje to w sytuacji, gdy dziecko jeszcze się uczy, aby zdobyć zawód albo jest chore, co uniemożliwia mu samodzielne utrzymanie się.

Warto mieć również na uwadze, iż zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych podatku nie trzeba uiszczać od alimentów na dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek pielęgnacyjny albo rentę socjalną. Co więcej, na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływa uzyskiwanie 500+, czy zapomoga gminna.

Pomoc alimentacyjna

Wspieranie osób, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów jest potwierdzone przez konstytucyjną zasadę pomocniczości państwa. Instytucja umorzenia zadłużenia z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego jest stosowana, kiedy wystąpią szczególne okoliczności.

W przypadku uchylania się od tego obowiązku osobie uprawnionej mogą być przyznane świadczenia z funduszu alimentacyjnego, jednak pamiętajmy, że celem tej instytucji nie jest zwolnienie w całości rodzica z ponoszenia kosztów utrzymania dzieci. Umorzenie powinno mieć miejsce tylko wtedy, gdy sytuacja dochodowa, bytowa i zdrowotna zobowiązanego nie pozwala mu na wywiązanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Decyzja wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta w sprawach świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest decyzją wydawaną w pierwszej i ostatniej instancji administracyjnej, a przysługujące od niej odwołanie przenosi sprawę na drogę procesu cywilnego przed sądem rejonowym. Uchybienie obowiązkowi alimentacyjnemu jest  zagrożone odpowiedzialnością karną za przestępstwo niealimentacji, które wynika z  art. 209  kodeksu karnego i informuje o tym, że:

„§ 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.

§ 4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.

§ 5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary”.

Ponadto, należy pamiętać, iż roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. Jednakże zdarzają się sytuacje, kiedy alimenty się nie przedawniają z uwagi na zasady współżycia społecznego, a wtedy uprawniony do alimentów uzyska do nich prawo pomimo upływu terminu przedawnienia.

Wysokość alimentów

Wysokość alimentów nie jest jasno określona przez przepisy prawne.  Sąd ocenia każdy przypadek odrębnie i indywidualnie, biorąc pod uwagę takie kwestie jak uzasadnione i realne potrzeby dziecka, a także możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica. Czym zatem są możliwości zarobkowe i majątkowe? Te pierwsze to nie tylko faktycznie uzyskiwane dochody, ale również te dochody, które osoba obowiązana mogłaby i powinna uzyskiwać, przy odpowiedniej staranności oraz przestrzeganiu zasady prawidłowej gospodarki, stosownie do swoich sił zdrowotnych i umysłowych. A zatem bierze się pod uwagę wykształcenie, kwalifikacje, ale również stan zdrowia. Natomiast możliwości majątkowe to krótko mówiąc potencjalne możliwości czerpania dochodu z własnego majątku.

Warto również pamiętać, że alimenty wcale nie muszą być wypłacane tylko w pieniądzach, bowiem można wypełniać ten obowiązek także w inny sposób. Środki wychowania przejawiają się w dbaniu o zdrowie uprawnionego, o jego rozwój fizyczny jak i umysłowy, stworzenie możliwości zdobycia wykształcenia, itd. Z kolei dostarczanie środków utrzymania to zaspokajanie normalnych, bieżących potrzeb życiowych, tj. wyżywienie, leki, kosmetyki, ubranie, mieszkanie, niezbędne przedmioty codziennego użytku. Co więcej, na wysokość obowiązku alimentacyjnego mogą składać się także różnego rodzaju inne wydatki np. związane z leczeniem dziecka, kursami, czy też wyjazdami zagranicznymi.

W praktyce wysokość alimentów jest bardzo różna, a nawet skrajna, bowiem mogą wynosić od kilkuset złotych do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych miesięcznie na jedno dziecko. W orzecznictwie często wskazuje się na wiek dziecka, który bez wątpienia wskazuje na jego potrzeby, gdyż jak wiadomo, im starsze dziecko tym jego potrzeby są zazwyczaj większe.Warto podkreślić, że obowiązek alimentacyjny rodziców nie ustaje w ogóle, jeżeli dziecko na skutek kalectwa wrodzonego lub nabytego albo w związku z niedorozwojem umysłowym nie będzie w stanie samodzielnie zdobywać środków utrzymania.

Przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości, obowiązek alimentacyjny rodziców może ustać wcześniej, gdy dziecko uzyska zawód albo podejmie zatrudnienie w czasie pobierania nauki, a osiągane zarobki pozwolą mu na zaspokojenie jego potrzeb.  Zwolnienie bądź ograniczenie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka  może też nastąpić w sytuacji, gdy pobiera ono rentę albo otrzymuje stypendium, czy też utrzymuje się z czystego dochodu z majątku rodzeństwa, z którym się wychowuje. Omawiany obowiązek ustaje również, gdy pełnoletnie dziecko zaniedbuje studia, nie zdaje egzaminów, powtarza lata studiów i nie podejmuje żadnych starań o znalezienie pracy.

Należy podkreślić, że osoba, która jest zobowiązana do płacenia alimentów, może być również bezrobotna. Wówczas sąd bierze pod uwagę, czy przy odpowiednich staraniach taka osoba mogłaby podjąć pracę zarobkową. Sąd bierze pod uwagę stan majątkowy opiekuna prawnego, a także jego wiek, zdrowie, wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Jeżeli jeden z rodziców uchyla się od podjęcia pracy, to w żaden sposób nie zwalnia go z obowiązku wypłaty świadczenia. Co więcej, jeżeli nie spełni on swojego obowiązku, wówczas przechodzi on na jego rodziców lub rodzeństwo. Ważne jest również, aby zapewnić dziecku taki poziom życia, jaki miał do momentu rozwodu rodziców. Pamiętajmy również, że zawsze istnieje możliwość zmiany wysokości alimentów. Istnieje zarówno zwiększenie, jak i zmniejszenie obowiązku alimentacyjnego.

Jak uzyskać alimenty na dziecko?

Alimenty można uzyskać na następujące sposoby:

– wniosek o przyznanie alimentów (zawarty przy pozwie o rozwód),

– dogadanie się co do alimentów na dziecko, wówczas rodzice mogą zawrzeć umowę pozasądową w formie pisemnej lub aktu notarialnego,

– załatwienie sprawy przez mediatora,

– pozew o ustalenie alimentów, wniesiony w sytuacji, gdy jedno z rodziców uchyla się od dobrowolnego płacenia.

Dochodzący alimentów składa pozew o ich zasądzenie w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich Sądu Rejonowego albo właściwego według miejsca zamieszkania osoby pozwanej albo właściwego według miejsca zamieszkania uprawnionej do świadczenia. Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie ma obowiązku uiszczać kosztów sądowych, zatem pozew jest wolny od opłat.

Powodem w powództwie jest oczywiście dziecko, aczkolwiek jego przedstawicielem ustawowym jest rodzic lub opiekun, który powinien być wskazany w pozwie jako osoba działająca w imieniu dziecka. Zatem, w pozwie należy określić dane powoda oraz pozwanego, wskazać żądaną kwotę alimentów oraz dzień, od którego mają zostać wypłacane świadczenia. Ponadto, należy  uzasadnić roszczenie poprzez wskazanie potrzeb dziecka i majątkowych możliwości zobowiązanego do alimentów. W uzasadnieniu pozwu trzeba również zawrzeć informacje o tym, że pozwany ma możliwości zarobkowe i majątkowe pozwalające mu ponieść koszty obowiązku alimentacyjnego. Należy to poprzeć dowodami, które umieszczamy w spisie załączników. Warto również zrobić zestawienie jakie są koszty życia dziecka i poprzeć to na przykład załączonymi paragonami, zaświadczeniami od lekarza czy rachunkami za zajęcia dodatkowe itp. Na końcu pisma trzeba złożyć własnoręczny podpis.

Należy pamiętać, że przy składaniu pozwu o alimenty, powinniśmy  wnieść o nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności wyrokowi. Warto również w samym pozwie wnieść o zabezpieczenia roszczenia na czas toczącego się postępowania poprzez zasądzenie odpowiedniej kwoty alimentów od pozwanego na rzecz powoda do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd.