Własność przemysłowa dotyczy dóbr intelektualnych, które są wykorzystywane w działalności gospodarczej. Jest to swoiste, twórcze rozwiązanie danego problemu, rozstrzygnięcia technicznego lub organizacyjnego w przemyśle bądź o znaczeniu związanym z prowadzoną działalnością. Główną cechą, która odróżnia własność przemysłową od prawa autorskiego jest to, że w celu zapewnienia ochrony wymagane jest dokonanie rejestracji we właściwym urzędzie państwowym.
Prawo własności przemysłowej
Prawo własności przemysłowej przede wszystkim chroni kreatywność i innowacje posiadacza, zapewniając mu w ten sposób wyłączne prawo do wykorzystania swojego wynalazku, czy też oznaczenia. Warto mieć na uwadze, że coraz częściej występuje sytuacja, w której takie aktywa niematerialne, jak na przykład znak towarowy znacznieprzewyższają wartość aktywów materialnych konkretnego podmiotu gospodarczego.
Do praw przemysłowych należą wzory użytkowe, wzory przemysłowe, patenty oraz znaki towarowe. Pamiętać należy, że jest możliwe dodatkowe skorzystanie z ochrony wynikającej z prawa autorskiego i prawa konkurencji, mimo tego, że nie podlegają one rejestracji w urzędzie patentowym.
W obecnych czasach, przedsiębiorcy inwestują duże pieniądze w reklamę oraz poprawę jakości obsługi klienta, chcąc w ten sposób pozytywnie wyróżnić się na tle konkurencji. Bezsprzecznie marka jest najcenniejszym aktywem przedsiębiorstwa. Krótko mówiąc ideą znaku towarowego jest odróżnienie towarów konkretnego producenta od towarów, które są oferowane na rynku przez jego konkurentów.
Znak towarowy jest jednym z głównych instrumentów używanych w handlu towarami i usługami. Zgodnie z treścią art. 120 Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej:
Art. 120
1. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.
3. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) znakach towarowych – rozumie się przez to także znaki usługowe;
2) towarach – rozumie się przez to w szczególności wyroby przemysłowe, rzemieślnicze, płody rolne oraz produkty naturalne, zwłaszcza wody, minerały, surowce, a także, z zastrzeżeniem art. 174 ust. 3, usługi;
3) znakach towarowych podrobionych – rozumie się przez to użyte bezprawnie znaki identyczne lub takie, które nie mogą być odróżnione w zwykłych warunkach obrotu od znaków zarejestrowanych, dla towarów objętych prawem ochronnym;
4) znakach wcześniejszych – rozumie się przez to znaki zgłoszone lub zarejestrowane z wcześniejszym pierwszeństwem.
Poza tym polski system prawa dopuszcza również kombinacje dźwięku i obrazu tzw. znaki multimedialne, a także znaki holograficzne, natomiast nie jest możliwe, aby zarejestrować zapach. „Zastrzeżony znak towarowy” to termin, którym określa się znaki zarejestrowane w instytucji uprawnionej do ochrony praw własności przemysłowej. W Polsce jest nią Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższe wyliczenie, które wskazuje co można uznać za znak towarowy, jest jedynie przykładowe. Nie oznacza to, że każdy znak towarowy jest zastrzeżonym znakiem towarowym.
Znaki towarowe nie mogą być zgłoszone w złej wierze, czy też wprowadzać klientów w błąd. Ponadto, nie mogą one naruszać zarówno praw osobistych, jak i majątkowych oraz nie mogą być sprzeczne z prawem bądź dobrymi obyczajami. Należy pamiętać, że aby posiadać wyłączne prawo użytkowania konkretnego znaku towarowego w celach zarobkowych, czy też zawodowych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej należy w tym celu uzyskać prawo ochronne.
Ciekawym przykładem znaku towarowego jest kwestia odnosząca się do szaty graficznej i używania w ramach znaku towarowego zwrotów w języku obcym. Wątpliwości te rozwiał Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 18 października 2019 roku o sygn. I AGa 60/19:
1. Przez oznaczenie w sposób graficzny rozumieć należy postrzegalność wzrokową znaku towarowego, co oznacza, że znak towarowy powinien być możliwy do zauważenia. Szata (strona) graficzna znaku jest elementem, który należy brać pod uwagę przy porównywaniu oznaczeń zbieżnych, w trakcie oceny żądania ochrony znaku kombinowanego, tj. słowno-graficznego.
2. Używanie w ramach znaku towarowego zwrotów w języku obcym, mających nie tyle informować obiektywnie o cechach produktu co wywoływać pewne skojarzenia u klienta, nie może być uznane za korzystanie z pojęć opisujących wyłącznie informację o cechach produktu.
Tematyka ochrony znaków towarowych odgrywa nie tylko w polskiej, ale również w zagranicznej gospodarce rynkowej bardzo ważną rolę. W związku z tym niezwykle istotne jest zapewnienie znakom towarowym prawidłowej i właściwej ochrony prawnej, która ochroni przed naruszeniami przez osoby trzecie, ale także pozwoli uzyskać korzyści materialne z wykorzystania znaków towarowych. Warto mieć na względzie, iż na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne. Należy pamiętać, że znaku towarowego nie można opatentować, ponieważ jest prawem wyłącznym, który podlega rejestracji.
Jak zarejestrować znak towarowy w Polsce?
Ogromną rolę odgrywa Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej jako centralny organ administracji rządowej, gdyż jest on właściwym m.in. w zakresie spraw związanych z rozpatrywaniem podań o udzielenie prawa na znak towarowy. Co więcej, przyjmuje i bada zgłoszenia, które dotyczą znaków towarowych, a także orzeka we wszystkich sprawach udzielania praw ochronnych na znak towarowy. Kolejną kwestią jaką zajmuje się Urząd Patentowy RP to rozstrzyganie sporów w postępowaniach sprzeciwowych oraz spornych dot. znaków towarowych, a także prowadzi rejestry znaków towarowych. Ochrona znaku jest ochroną terytorialną.
Często zadawanym pytaniem jest, co właściwie daje zarejestrowanie znaku towarowego. Oczywistym jest fakt, że jest on chroniony prawem, a zatem jego właściciel uzyskuje ochronę prawną na towary i usługi oznaczone tym znakiem. Co więcej, prawo to jest prawem wyłącznym i przysługuje tylko jego właścicielowi. Charakter znaków towarowych powoduje, że prawo ochronne na znak towarowy jest najskuteczniejszym sposobem ochrony podmiotu gospodarczego posługującym się na rynku towarów i usług takim znakiem. Prawo to jest zatem przedmiotem obrotu, bowiem umożliwia zbycie, licencjonowanie czy też ustanowienie zastawu na znaku towarowym. Niewątpliwie, trzeba mieć na uwadze, iż zarejestrowany znak towarowy jest chroniony w zakresie wskazanych w zgłoszeniu konkretnych towarów i usług.
Prawo ochronne na znak towarowy przysługuje uprawnionemu, czyli podmiotowi, który go zgłosił lub osobie, która nabyła od niego prawo do znaku towarowego. Podmiot, który chce dokonać rejestracji, powinien sprawdzić przed dokonaniem zgłoszenia danego oznaczenia, czy nie istnieją znaki towarowe identyczne lub podobne do tego, który chciałby zarejestrować. Są pewne kategorie oznaczeń, które są wyłączone z rejestracji. Jeżeli upewnisz się, że nie istnieją takie znaki, wówczas należy wypełnić formularz udostępniony na stronie Urzędu Patentowego. Formularz można również wypełnić w formie papierowej lub elektronicznej, ale także możliwe jest składanie dokumentów osobiście lub za pomocą systemu teleinformatycznego.
W oparciu o Międzynarodową Klasyfikację Towarów i Usług zwaną potocznie Klasyfikację Nicejską przygotowuje się dokumentację zgłoszeniową znaku. Zgłoszenie może dotyczyć tylko jednego znaku. W dokumentacji należy dokładnie wskazać, co do których klas ma być zastrzeżony znak. Ma to znaczenie w kwestii opłaty od wniosku, gdyż opłata za zgłoszenie znaku towarowego w jednej klasie – 450 złotych (przy zgłoszeniu drogą elektroniczną 400 zł) a opłata za każdą kolejną klasę – 120 złotych. Jest również możliwe użycie znaku towarowego przez kilku przedsiębiorców, którzy zgłosili go wspólnie.
Następnie, takie zgłoszenie zostaje ujawnione w bazie Register Plus, a jeżeli Urząd nie stwierdzi żadnych przeszkód rejestracyjnych, wówczas zgłoszenie zostaje opublikowane w Biuletynie Urzędu. W terminie 3 miesięcy od daty ogłoszenia w Biuletynie Urzędu Patentowego RP informacji o zgłoszeniu, osoby trzecie będą mogły wnieść sprzeciw wobec zgłoszenia znaku towarowego. Termin 3 miesięcy na wniesienie sprzeciwu jest terminem nieprzywracalnym.
W razie wniesienia sprzeciwu, Urząd niezwłocznie zawiadamia o tym zgłaszającego oraz informuje strony o możliwości ugodowego rozstrzygnięcia sporu. Wówczas termin na ugodowe rozstrzygnięcie sporu wynosi 2 miesiące i jest liczony od dnia doręczenia ww. informacji stronie, która otrzymała ją najpóźniej. W przypadku uznania sprzeciwu za zasadny, Urząd Patentowy odmówi udzielenia prawa ochronnego. Natomiast jeżeli nie zostanie wniesiony żaden sprzeciw albo jeżeli zostanie wydana ostateczna decyzja w sprawie, to w takiej sytuacji Urząd wydaje decyzję o udzieleniu prawa ochronnego bądź też o odmowie udzielenia prawa ochronnego.
Na rejestrację znaku towarowego czeka się obecnie około 6 miesięcy. Jeżeli wszystko pójdzie po naszej myśli, to prawo ochronne na znak towarowy jest skuteczne przez 10 lat (po wcześniejszym wniesieniu opłaty), a po upływie tego okresu istnieje możliwość odnowienia swojego prawa. Po około pół roku od zgłoszenia znaku Urząd Patentowy wzywa do uiszczenia opłaty za publikację wynoszącą 90 zł oraz za opłatę za pierwszy okres ochrony, tj. 400 zł za każda klasę.
Dokument, który potwierdza uzyskanie prawa ochronnego, to świadectwo ochronne na znak towarowy wydane przez Urząd Patentowy RP. Co więcej, może stanowić środek dowodowy w postępowaniach związanych z naruszeniem prawa ochronnego. W takiej sytuacji uprawniony może wykazać, że jego znak został zarejestrowany, umieszczając w sąsiedztwie znaku towarowego litery „R” wpisanej w okrąg.
Ważną rzeczą jest to, że Urząd Patentowy może wydać zgłaszającemu znak towarowy, na jego wniosek, dowód dokonania zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym, który nazywany jest dowodem pierwszeństwa. Opłata od oświadczenia o korzystaniu z pierwszeństwa wynosi 100 złotych.
Prawo ochronne na znak towarowy może być unieważnione w sytuacji, gdy zostanie wykazane niespełnienie niezbędnych warunków do uzyskania tego prawa. Unieważnienie bądź wygaśnięcie prawa ochronnego podlega wpisowi do rejestru znaków towarowych. Kwestie przedłużenia znaku towarowego reguluje art. 153 ust. 3-5 prawa własności przemysłowej:
3. Prawo ochronne na znak towarowy przedłuża się o dalsze 10 lat ochrony, o ile uiszczona zostanie opłata za dalszy okres ochrony.
4. Urząd Patentowy może wezwać wpłacającego do złożenia wyjaśnień, w wyznaczonym terminie, co do wysokości i uprawnienia do wniesienia opłaty. Jeżeli złożone wyjaśnienia nie usuwają stwierdzonych braków, Urząd Patentowy zwraca wniesioną opłatę za dalszy okres ochrony.
5. Przedłużenie prawa ochronnego na znak towarowy podlega wpisowi do rejestru znaków towarowych.
Obecnie opłata za przedłużenie prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 400 zł za każdą klasę towarową. Jeśli opłata nie zostanie uiszczona w terminie, wówczas opłata za każdą klasę towarową wniesiona w sześciomiesięcznym terminie po upływie poprzedniego okresu ochrony zostaje zwiększona o 30 % kwoty należnej. Należy pamiętać, że dodatkowy sześciomiesięczny termin do wniesienia opłaty jest terminem nieprzywracalnym.